Şer’iyye Sicillerine Göre Ayıntab’da (Gaziantep) Ailenin Demografik Yapısı: Eş ve Çocuk Sayıları (1839-1876)

Abstract

Tanzimat, Osmanlı toplumu açısından büyük değişim ve dönüşümlerin başlangıcı sayılsa da bu; ilkin daha ziyade merkezi bir çerçevede idari alanda gerçekleşmiştir. Dolayısıyla merkezde başlayan uygulamaların Osmanlı taşrasında, yüzlerce yıllık gelenek ve dini inançlar çerçevesinde oluşan aile yapısı üzerinde fazla bir etkisinin olduğu söylenemez. Özellikle evlilik konusunda başlık parası ve kadının ailesine verilen çeşitli hediyeler gibi dini hükümler dışındaki uygulamalar, tüm yasaklara rağmen devam etmiştir. Bu çalışmada, Tanzimat Dönemi’ninde (1839-1876) parçası olduğu Osmanlı Devleti’ndeki genel aile yapısı ile aşağı yukarı aynı özellikleri yansıtan Ayıntab’da ailelerin eş ve çocuk sayılarının tespit edilmesi ve çıkan sonuçların hem Osmanlı Devleti’nin genel aile yapısıyla hem de kaza ile ilgili daha önce yapılan çalışmalarla karşılaştırılması amaçlanmıştır. Konu, kaza merkezinde meskun olan Müslim-gayrimüslim topluluklarara ait ve dönemi kapsayan 144 ile 148 nolu beş adet sicilde yer alan toplam 282 adet tereke kaydı ile sınırlandırılmıştır. Kaynakların değerlendirilmesi sonucunda Ayıntab’da çok eşlilik oranları tespit edilmiş ve bunun nedenleri üzerinde durulmuştur. Çocuk sayılarında ise Müslüman aileler ile gayrimüslim ailelerin çocuk sayıları ayrı ayrı tespit edilerek gruplar arasında farklılıklar ve ortalama her ailenin sahip olduğu çocuk sayıları değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Even though Tanzimat was considered as a great the turning point for Ottoman society, it was initially embodied in a more central frame in administrative circles. Thus, these practices initially started in the center could hardly had any remarkable effect on family structure kneaded by centuries of traditions and religious beliefs in Ottoman rural areas. Especially, except religious verdicts, marital traditions such as bride token and the gifts given to bride’s family were carried on despite all prohibitions. This study primarily aims to investigate the number of spouses and children in Ayıntab which was a perfect sample of traditional Ottoman family structure in Tanzimat period (1839-1876). Secondarily, this study also targets to compare the results with previous related studies in Ayıntab and general structure of Ottoman family in the period. The topic was limited by 282 estate records found in 5 court records numbered as 144 and 148 covering the period in the city center populated by Muslims and non-Muslims. The results revealed polygamy rates in Ayıntab and its reasons were discussed. Regarding number of children, any significant difference between Muslim and non-Muslim were also investigated by scrutinizing average number of children families had.