MÂVERÂÜNNEHİR FIKIH KÜLTÜRÜNÜN ETKİLERİ(KIRGIZİSTAN ÖRNEĞİ)

Abstract

Mâverâünnehir, "nehrin ötesi"; "çayardı" anlamlarında kullanılmakta olup Amuderya (Ceyhun), Siriderya (Seyhun) arasında kalan, özellikle Türklerin yaşadığı ve bugün ise Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Kırgızistan'ın bulunduğu bir bölgedir. İslam medeniyetinin geliştiği Semerkant, Buharagibi şehirler de bu bölgede yer almaktadır. İslam, Hz peygamber zamanından itibaren dünyanın değişik yerlerine yayılmış ve bu yerlerden biri olan Mâverâünnehir, İslam'ın ilim ve medeniyet merkezlerinden biri olmuştur. Mâverâünnehir demek; İslam medeniyetinin temel taşları olan Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelam, Tasavvufgibi İslami ilimlerin, İslam dünyasına yayılması demektir. Söz konusu İslami ilimler içerisinde insan hayatını şekillendiren ibadet ve muamelat ile ilgili hükümler fıkhın alanına girmektedir. Tarihte ilim ve irfanla inkişaf eden Mâverâünnehir, yetiştirdiği âlimlerle İslami ilimlerde ve özellikle de fıkıh, -İslam Hukuku-alanında dikkate şayandır. Mâverâünnehir fıkıh havzasında yetişen fıkıh âlimleri ve bu âlimlerin yazdıkları fıkıh eserleri, yıllarca medreselerde okutulmuş, bu eserlere şerhler ve haşiyeler yazılmıştır.Mâverâünnehir bölgesinde oluşan fıkıh kültürü, o zamanki Müslümanların fıkhi hayatında olduğu gibi, günümüzde de özellikle Hanefi anlayışının benimsenmesinde önemli role sahiptir.Hiç şüphesiz fıkıh hayatına etki eden Mâverâünnehir anlayışı, Kırgızların İslami hayatlarında da önemli etkiye sahiptir. Karahanlılar zamanında İslam'ı kabul eden Kırgızlar, bu etkiye sahip olarak, İslam'ın fıkhi yönü olan ibadet ve muamelat hükümlerini hayatlarında uygulamışlardır. Mâverâünnehir fıkıh anlayışının, İslam'ı kabul eden sünni Kırgızların ibadet hayatını nasıl şekillendirdiği örneklerle açıklanacaktır.

Mawara'un nahr is generally used for the meanings of "the other side of the river" , "backwards of the river" and it is the region placed between the rivers of Syr Darya( Seyhun) and Amu Darya (Ceyhun) where especially the Turkish live and contemporarily related to the the countries of Tajikistan,Uzbekistan, Turkmenistan and Kyrgyzstan. The cities of Samarkand and Bukhara, where Islamic civilization developed, are in this region. Islam has spread different parts of the worldsince the time of Prophet Mohammedand Mawara'in-nahr is one of these places and became one of the Islamic study center.Mawara'un-nahr means the development and spreading of the Islamic studies such as the Koran, Hadith,Fiqh,Islamic Theology and Sufism.Among the Islamic Studies, worship and treatment that forms human life, are in the study of fiqh.Mawara'un-nahr, developed with Islamic study and knowledge, called everybody's attention to its own scholars on Islamic Justice and especially on Fiqh Islamic Justice. In the history,the fiqh scholars had raised in the Mawara'in-nahr fiqh area and their works had been read at the madrasas for years, explanations and marginal notes had bern written about them. The fiqh culture developed in Mawara'un-nahr, just like that period's Muslim's ideological life now it also has an important role especially on the apropriation of Hanafi perceptiveness.Undoubtly, Mawara'un-nahr perspective that affected fiqh life, had an important effect on the Kirghiz Islamic life style,too.During the Karakhanidis period the Kirghiz accepted Islam, with this effect tgrt put into practise,worshipping and treatment the Islamic perspective of fiqh in their lives. How the Mawara'un-nahr fiqh perspective formed the Kirghiz Worshipping will be explained with examples.