Sosyolojik Açıdan Din ve Dini Gruplar

Abstract

Din, kutsal, aşkın, doğaüstü ve ilahi bir güce bağlanma ya da inanç meselesi olarak insan davranışlarında etkileşimi sağlayan fenomendir. Bir inanç meselesi olarak takdim edilen söz konusu olgu, ifade edilenden daha fazlasıdır. Özellikle tüm tarihsel ve toplumsal süreçlerde bir inanma eylemi ile tezahür eden kurumsal yapı, çeşitli ibadet, ayin, tören ve tapınmalarla varlığını sürdürmüştür. Hangi din olursa olsun kutsal olan ile olmayan arasında bir sınırın keskin bir şekilde çizildiği algı ve tutumlara işaret edilmektedir. O halde atfedilen kutsallıklar dinlerin sınırlarını belirleme açısından bir perspektif sunmaktadır. Ancak tarihsel süreç içerisinde dinlerin kutsallık, gerçeklik ya da hakikat anlayışları ve genel olarak anlam dünyalarında önemli değişimler yaşanmıştır. Bu gerçek, toplumsal değişme ve din arasındaki ilişki ve etkileşimle gün yüzüne çıkmaktadır. Örneğin Aydınlanma felsefesi bu algı değişimine neden olan dönemlere en etkili örnek olarak gösterilmektedir. Çünkü Aydınlanma dönemi hem sosyoloji öncesi en zengin dönem olma hüviyetine sahiptir hem de Tanrısal akıl ve doğa anlayışına karşı yeni fikir hareketlerinin oluşumuna katkıda bulunmuştur. Özellikle akıl, birey ve bilime olan ısrarla vurgu, gerçekliğin merkezine tanrısal iradenin yerine birey iradesini yerleştirmekle sonuçlanmıştır. İyi, doğru ve güzelin artık akla göre tanımlandığı bu süreç içerisinde din ve dinle ilgili teori ve pratiklerin yeni boyutlar kazanmasına neden olmuştur. Aydınlanma dönemi itibarı ile ortaya çıkan fikir hareketleri (muhafazakârlık, liberalizm, radikalizm) devrimlerin ortaya çıkardığı sonuca yeni anlamlar yüklerken aynı zamanda dinle ilgili anlam dünyasına da yeni boyutlar kazandırmıştır. Din ve onunla ilgili genel çerçevenin toplumsal yapı ile bağlantılı olması, dinin, sosyoloji biliminin ortaya çıkmasını sağlayan isimlerin de ilgi alanına girmesine neden olmuştur. Simon’dan Marx’a sosyoloji bilim kurucuları toplumsal yapı ve sosyal eylem noktasında din ile ilgili çeşitli yorumlar getirmiştir.