Bayburt Kalesi ve XVIII. Yüzyıldaki İnsan Kaynakları Yönetimi
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2019
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Bayburt Üniversitesi Yayınları
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 United States
Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 United States
Özet
Osmanlı Devleti, 1473 yılında Otlukbeli Savaşı ile Akkoyunlu Devleti’ni yenilgiye uğrattı. Otorite boşluğundan yararlanıp Anadolu’da egemenlik alanını genişletmek isteyen Şah İsmail Bayburt üzerine seferler düzenlemeye başladı. Akkoyunlu beylerinden olan Bayburtlu Ferruhşad Bey, Safaviler’e karşı Şehzade Selim ile birlikte 1501-1514 yılları arasında mücadele verdi25. Yavuz Sultan Selim (1512-1520), sultan olduktan sonra Çaldıran Seferi’ni düzenledi26. Sefer dönüşü Bayburt üzerine kuvvet gönderdi. Şah İsmail’in emirlerinden Kara Maksudî Sultanî tarafından korunan Bayburt Kalesi’ni Yanya Sancakbeyi Mustafa Bey ile Trabzon Sancakbeyi Bıyıklı Mehmed Bey, Ekim 1514’te fethetti27. Bayburt, 23
Ekim 1514’te sancak haline getirildi. Bıyıklı Mehmed Paşa’nın yönetimindeki Bayburt’a, Erzincan, Erzurum ve Trabzon bağlandı28. Özellikle Osmanlı Devleti’nin doğu seferleri sırasında Bayburt’un ve Bayburt Kalesi’nin stratejik önemi daha da arttı. Irakeyn Seferi (1533-35) sırasında Kanuni Sultan Süleyman
tarafından bir dizi tedbir alındı. Bayburt Kalesi’nde 1541 yılında ciddi bir onarım gerçekleştirildi29. Şah Tahmasb tarafından Anadolu üzerine saldırı düzenlenmesi Bayburt Kalesi’nin İran tarafından olan saldırılardaki önemini bir kere daha ortaya koydu30. Erzurum Beylerbeyliği’nin kurulmasıyla birlikte Bayburt önce sancak daha sonra da kaza statüsünde bu vilayete bağlandı31. Bu dönemde Erzurum beylerbeylik merkezi olmuş olmasına rağmen başlangıçta beylerbeyinin ikamet edemeyeceği kadar harap olmasından dolayı 1548 yılına kadar beylerbeyleri Bayburt’ta ikamet etti. O zamanlarda Bayburt, Kalesi ile mamur şehir olma özelliğiyle çevre illere göre daha öndeydi.
Sultan III. Murad zamanında 1574’te tamir edilen kalenin sürekli bakımı için Everek (bugünkü Örence köyü), Kopuz ve Lüsünk-ü Süfla(Aşağı Lüsünk) halkı vergilerine karşılık görevlendirildiler. XVIII. yüzyılda Bayburt’un sancak statüsü devam etti. Uzun müddet ehemmiyetini muhafaza eden Bayburt Kalesi, 1828-29 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında büyük ölçüde tahrip oldu. 1967 ve 1980 yıllarında bazı kısımları tamir edildi32. 2018 yılında başlayan resterasyon faaliyetleriyle Kale’nin tarihi dokusunu gün yüzüne çıkarılmaya başlandı. Buraya kadar Bayburt Kalesi’nin kısa tarihi üzerinde duruldu. Bu kısımdan sonra Bayburt Kalesi’nin fiziksel özellikleri ile insan kaynakları yönetimi irdelendi.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Osmanlı, Bayburt, kale, 18. yüzyıl, insan kaynakları,, ,
Kaynak
İşgalden Kurtuluşunun 100. Yılında Bayburt
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Kaynakça
Başbakanlık Osmanlı Arşivi(BOA)
Bab-ı Asafî Mühimme Defterleri(A.{DVNSMHM.d.): 15/318, 979[1571]; 15/552,
979[1571]; 25/ 550. 981[1574]; 34/314. 986[1579]; 42/745, 989[1581]; 65/770,
998[1590]; 74/401, 1005[1596]; 78/1665, 1018[1609]; 78/1887,1018[1609].
Ali Emiri Sultan Abdulhamit I (AE.SABH.I.): 119/8087, 1199[1785].
Ali Emiri Sultan AE.SAMD.III.: 189/18307,1121[1709]; 169/16535, 1135[1723];
176/17161, 1138[1725]; 191/18506, 1131[1719]; 206/19883,1131[1719];
60/6014, 1210[1710]; 77/7712, 1130[1718].
Ali Emiri Sultan Mahmut I (AE.SMHD.I): 104/7387, 1150[1738]; 137/10116,
1143[1731]; 212/16699, 1143[1731]; 94/6483, 1145[1733]; 137/10116,
1143[1731]; 141/10456, 1145[1733]; 144/10735, 1148[1736] ; 164/12384,
1149[1737]; 164/12417, 1161[1748]; 247/20166, 1158[1745]; 41/2415,
1168[1754]; 41/2435, 1159[1746] ; 72/4716, 1145[1732]; 75/4949, 1162[1749];
91/6285, 1143[1731]; 92/6334, 1162[1749]; 94/6483, 1145[1733].
Ali Emiri Sultan Mahmut II (AE.SMHD.II).: 97/8227, 1241[1825]; 17/9879,
1255[1839].
Ali Emiri Sultan (AE.SMST.III): 110/8353, 1172[1159]; 156/12315, 1173[1759];
218/17207, 1183[1769]; 49/3520, 1171[1757]; 133/10367, 1181[1767];
161/12646, 1172[1759]; 169/13294, 1175[1762]; 169/13294, 1175[1762];
218/17207, 1183[1769]; 239/19021, 1171[1758]; 253/20203, 1174[1761];
283/22754, 1180[1767]; 29/1977, 1175[1762]; 306/24533,1174[1761]; 31/2152,
1171[1758]; 361/28879, 1173[1760]; 47/3404, 1172[1759]; 49/3520,
1171[1757]; 64/4723, 1171[1758].
Ali Emiri Sultan Mustafa IV (AE.SMST.IV.): 27/1836, 1223[1808].
Ali Emiri Sultan Osman III (AE.SOSM. III.): 34/2449, 1169[1756].
Ali Emiri Sultan Selim III (AE.SSLM.III): 395/22849, 1206[1792]; 59/3485,
1206[1792]; 59/3486, 1206[1792].
Cevdet Askerî (C.AS.): 810/34413, 1234[1818]; 1131/50209,1216/[1801];
612/25819, 1216[1802]; 672/28238, 1210[1796]; 860/36829, 1237[1821];
96/4393, 1220[1806].
Cevdet Evkaf (C.EV.): 654/32954, 1255[1840].
Cevdet Maarif (C.MF.): 68/3369, 1114[1702].
Cevdet Maliye (C.ML.): 33/1527,1184[1771].
Cevdet Timar (C.TZ.): 113/5611, 1225[1810]; 157/7810, 1188[1774].
Cevdet Zabtiye (C.ZB.): 22/1064. 1218[1803].
Divan-ı Hümayun Mevkufat Kalemi (D. MKF.) 27448, 1045[1636].
Hattı Hümayûn (HAT): 1460/20, 1210[1795].
Maliyeden Müdevver Defteri (MAD.d.): 6066/2,7, 1019[1611]; 7174, 1020[1611];
7275, 1045[1636];5097, 1049[1640]; 5152, 1052[1643]; 6422, 1053[1644];
15698, 1143[1730].
Tapu Tahrir Defteri (TT.d.): 387, 926[1520].
Araştırma ve İnceleme EserlerArslan, Celil ve Methiye Gül Çöteli (2015), “Anadolu - Türk Şehri Tarihinde Bayburt Kenti ve Anıtsal (Kamusal) Yapı Mirası”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6 (6), 185-219.
Artuk, İbrahim (1992), “Bayburt Kalesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: T.D.V. Yayınevi.
Aydın, Dündar (1998), Erzurum Beylerbeyliği ve Teşkilatı (1535-1566), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Barbaro, Josafa (1873), Travels to Tana and Persia, ed, Ambrogio Contarini(Ed.), C. 1, London: Hakluyt Society.
Barbaro, Josaphat, ve Tufan Gündüz (2005), Anadolu’ya ve İran’a Seyahat, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Baykara, Tuncer (1997), I. Gıyaseddin Keyhusrev (1164 - 1211) Gazi-Şehit, Ankara: TTK Basımevi.
Beygu, Abdurrahim Şeref (1936), Erzurum Tarihi, Anıtları, Kitabeleri I, İstanbul: Bozkurt Yayınevi.
Boran, Ali (2001), Anadolu’daki İç Kale Cami ve Mescidleri, Ankara: TTK Basımevi.
Cahen, Claude (2008), Osmanlılardan Önce Anadolu, (çev. Erol Üyepazarcı), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
Canatar, Mehmet (2002), “Kethüda”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara: T.D.V. Yayınevi.
Çöteli, Methiye Gül (2005), Bayburt Kent Dokusunun Gelişimi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
Darkot, Besim ve Osman Turan (t.y.), “Bayburd”, İslâm Ansiklopedisi,.
Evliya Çelebi (1314), Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C. 2, Dersaadet[İstanbul]: İkdam Matbaası.
Eyice, Semavi (2001), “Kale”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara: T.D.V. Yayınevi.
Galip, İsmail (1309), Takvim-i Meskukat-ı Selçukiyye, Dersaadet [İstanbul]: Mihran Matbaası.
Göde, Kemal (1994), “Eratnalılar Hakimiyetinde Bayburt”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Bayburt Sempozyumu (Bayburt, 23-25 Mayıs 1988) içinde, (347–352), Ankara: Bayburt’a Hizmet Vakfı Yayınları.
Gül, Abdulkadir (2009), “Kelkit Kazasında İskân ve Demografik Yapı (1516–1642)”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 6 (6), 25-58.
Gürbüz, Osman (2004), Anadolu Selçukluları Döneminde Erzurum (1202-1318), Ankara: Aktif Yayınevi.
Hamilton, William John (1842), Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia, London: J. Murray.
Hoca Sadettin Efendi (1862), Tacü’t-Tevarih, C. 2, İstanbul: Matbaa-i Amire.
Honigmann, Ernst (1970), Bizans Devletinin Doğu Sınırı, (çev. Fikret Işıltan), İstanbul: İstanbul Ün. Yayınları.
İnbaşı, Mehmet (2007), “Bayburt Sancağı (1642 Tarihli Avarız Defterine Göre)”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi/Journal Of Graduate School Of Socıal Scıences, 10 (2), 88-117.
Karahan, Leyla (1990), Bayburt Kanunnâmesi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Karakoyunlu, Sadri (1990), Bayburt Tarihi, Ankara: Kültür Ofset.
Kılıç, Orhan (2012), “Teşkilat ve İşleyiş Bakımından Doğu Hududundaki Osmanlı Kaleleri ve Mevacib Defterleri”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 31 (31), 87–128.
Koç, Ümit (2002), “XVI. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Çavuşluk Teşkilatı”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (2), 395–420.
Konukçu, Enver (1992), Selçuklulardan Cumhuriyete Erzurum, Ankara: Yükseköğretim Kurulu Matbaası.
Konyalı, İbrahim Hakkı (2010), Abideleri ve Kitabeleri ile Erzurum Tarihi, Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Vakfı.
Ksenophon (1974), Anabasis Onbinlerin Dönüşü, (çev. Gökçöl Tanju), İstanbul: Hürriyet Yay.
Markopolo (t.y.), Markopolo Seyehatnamesi, C. 1, Tercüman 1001 Temel Eser.
Miroğlu, İsmet (1993), “Akkoyunlu Beylerinden Ferruhşad Bey’in Vakfıyesi”, Belgeler, XV (19), 183-204.
——— (1990), Kemah Sancağı ve Erzincan Kazası (1520-1566), Ankara: Turk Tarih Kurumu Basmevi.
——— (1975), XVI. Yüzyılda Bayburt Sancağı, İstanbul: Üçler Matbaası.
——— (1992), “Bayburt”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
Oğuzoğlu, Yusuf (1994), “Dizdar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: T.D.V. Yayınevi.
Osman (Bayburtlu) (1961), Tevârîh-i Cedîd-i Mir’ât-ı Cihan, İstanbul: Küçükaydın Matbaası.
Öksüz, Melek (2006), Onsekizinci Yüzyılın İkinci Yarısında Trabzon: Toplum Kültür-Ekonomi, Trabzon: Serander Yay.
Özey, Ramazan (1994), “Bayburt ve Çevresinin Coğrafi Özelliklerine Genel Bir Bakış”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Bayburt Sempozyumu (23-25 Mayıs 1988) içinde, (437-89), Ankara: Bayburt’a Hizmet Vakfı Yayınları.
Özger, Yunus (2017), “Yerli ve Yabancı Seyyahların Bayburt İzlenimleri”, ETÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, II (4), 41-57.
Özkaya, Yücel (2000), Osmanlı Hakimiyetinde Kefe 1475-1600, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Öztürk, Nurettin (2017), “Bayburt Kalesi Kazı Çalışmaları”, Kaleli Kentler ve Bayburt Kalesi Kongresi içinde, (189-198) İstanbul: Gezegen Yay.
Pakalın, Mehmet Zeki (1983), “Azab”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
——— (1983), “Azab Ağası”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
——— (1983), “Azab Katibi”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
——— (1983), “Bevvap”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
——— (1983), “Çavuş”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
——— (1983), “Kale”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
——— (1983), “Kethüda”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
——— (1983), “Müstahfız”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Parry, Vernon John (1986), “The Encyclopaedia of Islam”, Baybûrd içinde, C. 1,Leiden: EJ Brill.
Sevgen, Nazmi (1959), Anadolu Kaleleri, Ankara: Doğuş Matbaası.
Sinclair, Thomas Alexander (1989), Eastern Turkey: An Architectural &Archaeological Survey, C. 2, London: Pindar Press.
Sümer, Faruk (1989), “Akkoyunlular”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara: T.D.V. Yayınevi.
Tekindağ, Şehabeddin (1967), “Yeni Kaynak ve Vesikaların Işığı Altında Yavuz Sultan Selim’in İran Seferi”, Tarih Dergisi/Turkish Journal of History, 17 (22), 49–78.
Tozer, Henry Fanshawe (1881), Turkish Armenia and Eastern Asia Minor, London: Longmans, Green.
Tozlu, Selahattin (1997), Trabzon-Erzurum-Bayezid Yolu (1850-1900), Atatürk Üniversitesi Basılmamış Doktora Tezi.
Turan, Osman (1979), “Bayburd”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
——— (2013), Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
——— (1971), Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1969), Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara: T.T.K. Basımevi.
——— (1977), “Eretna”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: MEB Basımevi.
——— (1988), Osmanlı Devleti Teşkilâtından Kapıkulu Ocakları, C. 2, Ankara: TTK Basımevi.
Ünsal, Veli (2014), “Bayburt Kaleleri”, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (1), 88-102.
——— (2006), “Doğu Karadeniz’in Tarihi Coğrafyası”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (2), 129-44.
Yazıcı, Hakkı (1995), “Şehir Coğrafyası Açısından Bir İnceleme: Bayburt”, Türk Coğrafya Dergisi, (30), 189-218.
Yurttaş, Hüseyin (2017), “Türk Dönemi ve Sonrasında Bayburt Kalesi”, Kaleli Kentler ve Bayburt Kalesi Kongresi, içinde, (199-217), İstanbul: Gezegen Yayınları.
