İLHANLI DEVLETİ’NİN HİCÂZ BÖLGESİ İLE İLİŞKİLERİ

Küçük Resim Yok

Tarih

2021

Dergi Başlığı

Dergi ISSN

Cilt Başlığı

Yayıncı

Erişim Hakkı

info:eu-repo/semantics/openAccess

Özet

Mengü Kaan’ın Ön Asya’daki Moğol varlığını güçlü bir şekilde tesis etmek amacı ile bu coğrafyaya tayin ettiği kardeşi Hülegü’nün Horasan, İran ve Azerbaycan bölgelerini tamamen ele geçirmesinden sonra Abbâsî hilafetinin hâkim olduğu Irak’a askerî anlamda yönelmesi akabinde İlhanlı-Hicâz bölgesi ilişkilerinin dolaylı olarak başladığı görülmektedir. Hülegü’nün Ön Asya’ya gelişi ile kurulan İlhanlı Devleti, Irak bölgesinden geçen hac yollarına hâkim olması ve Mekke emirliği için Hicâz bölgesinde ortaya çıkan çatışmalara taraf olması ile Hicâz bölgesi üzerinde özellikle XIV. yüzyılın başlangıcında önemli bir siyasî faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. İlhanlı coğrafyasından hac yolculuğuna çıkan Müslümanların organizasyonu ve emniyeti için İlhanlı yönetimi tarafından Hac Emîrliği müessesesi de meydana getirilmişti. Bu da bizlere İlhanlıların, Hicâz bölgesinde su sıkıntısı çeken hacıların sorunlarını gidermeye çalışmasıyla ve aynı zamanda İlhanlıların Irak hac kafilesi ile gönderdikleri hediyeler ile Hicâz bölgesi ile yakından ilgili olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada da İlhanlı Devleti’nin Hicâz bölgesi ile olan ilişkilerini, yukarıda kısaca bahsettiğimiz konular çerçevesinde daha geniş bir şekilde ele almayı hedeflemekteyiz. İlhan Hülegü zamanından itibaren başlayan İlhanlıların Hicaz bölgesi ile ilişkileri, özellikle Gâzân Han ve Olcâytû Hanlar zamanında siyasî açıdan zirve dönemini yaşamıştır. Horasan, İran, Irak, Azerbaycan ve Anadolu gibi geniş coğrafyalarda yaşayan Müslüman halkın ihtiyaçları, Müslüman İlhanlı devlet adamlarının ve İlhanlı hükümdarlarının tutumu açısından Gâzân Mahmûd Han dönemine kadar Müslüman ahalinin lehinde ve aleyhinde değişkenlik gösteren bir durumda idi. Bu dönemde İlhanlı ülkesinin çoğunluğunu teşkil eden Müslüman halkın İlhanlıların kontrolüne geçen Hac yolunun yine bu devlet adamları tarafından açılmasını beklemekten başka seçenekleri yoktu. Bu bağlamda İlhanlı Devleti’nin kuruluşundan yıkılışına kadar İlhanlıların Hac organizasyonuna bakış açılarını ve Hicaz bölgesi ile olan siyasî ilişkilerini dönemin kaynaklarını merkeze alarak açıklamaya gayret edeceğiz. Hicaz bölgesindeki emirlik meselesi bu coğrafyada yaşayan aileler arasında bir çekişmeye dönüşmüştür. Özellikle Mekke şehrinin ve Harâmeyn’in idaresi İslâm dünyası içinde oldukça prestijli bir mevzuyu teşkil etmekteydi. Bu bağlamda Yakındoğu coğrafyasının on üçüncü ve on dördüncü yüzyıllarda iki büyük gücü olan Memlûklüler ve İlhanlılara Hicaz bölgesindeki emirlik meselesi üzerinden İslâm dünyasında bir rekabet içerisinde idiler. Bu yüzden Memlûklar Ebû’l-Gays’ı desteklerken İlhanlılar ise Ebû’l-Gays’ın kardeşi Humayza’yı desteklemekteydiler. İlhanlıların bölge siyasetine özellikle Gâzân Mahmûd Han ve Olcâytû Han zamanında etkin olarak dâhil olduklarını görmekteyiz. Mekke emirliğini ele geçirme teşebbüsünde başarısız olan Humayza, İlhanlıların sınırları dâhilinde bulunan Irak bölgesine kaçmış, İlhanlı hükümdarı Sultan Olcâytû Muhammed Han’a sığınmıştır. İlhanlı Devleti’nin tarihi süreci ve mezkûr sorular doğrultusunda, İlhanlı tarihi hakkındaki incelemeler içerisinde daha önce ele alınmadığını fark ettiğimiz İlhanlı-Hicâz ilişkilerini, İlhanlılarda hac yolculuğunu ve hac emirliği meselesini detaylı bir şekilde aktarmaya çalışacağız.

Açıklama

Anahtar Kelimeler

Kaynak

Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi

WoS Q Değeri

Scopus Q Değeri

Cilt

3

Sayı

6

Künye